www.wimjongman.nl
De echte staatsgreep tegen de Israëlische democratie
Voor één keer heeft Ha'aretz een belangrijke waarheid gezegd
Melanie Phillips - 24 JUL. 2023
Gedeelde beelden van gisteren: pro-regeringsbetogers in Tel Aviv (links), anti-regeringsbetogers in Jeruzalem (rechts)
Terwijl ik dit schrijf, raken tienduizenden Israëlische demonstranten tegen de gerechtelijke hervormingen van de regering, die de afgelopen dagen naar Jersualem zijn gemarcheerd, nog meer opgewonden over het feit dat de Knesset zojuist de eerste bepaling van deze hervormingen heeft aangenomen, die het criterium van "redelijkheid" bij gerechtelijke toetsing afschaft.
De demonstranten beschrijven deze hervormingen als een "staatsgreep" die "de democratie zal vernietigen". Zo omschrijven ze een democratisch gekozen regering en Knesset die een voorstel uitvoeren waarover de kiezers bij de laatste algemene verkiezingen moesten stemmen.
Gisteren organiseerden naar schatting 200.000 Israëli's die de gerechtelijke hervormingen steunen een tegendemonstratie in Tel Aviv, waarbij ze verklaarden dat de anti-regerings demonstranten een coup probeerden te plegen tegen de regering en de Israëlische democratie wilden vernietigen.
Een paar dagen geleden werd hun bewering als het ware uit de mond van het paard gegrepen. In de Engelstalige interneteditie van Ha'aretz schreef Yossi Melman:
Er is een militaire staatsgreep aan de gang in Israël. Dit is de onverbloemde waarheid. Tegelijkertijd probeert men met woorden te spelen om de realiteit niet onder ogen te hoeven zien. De rebellen en hun aanhangers gebruiken eufemismen en nemen hun toevlucht tot taalkundige acrobatiek in plaats van ondubbelzinnig te verklaren dat er sprake is van insubordinatie onder veel reservisten van de Israël Defense Forces. In plaats daarvan noemen ze het "ophouden met vrijwilligerswerk".
Deze opstand is wijdverspreid en gaat verder dan de petities die al ondertekend zijn door duizenden reservisten van de IDF (al dan niet in actieve dienst), de Mossad en de geheime dienst Shin Bet. Het gaat ook verder dan de duizend of meer piloten, technisch personeel van de luchtmacht, special ops personeel, elite-eenheden, Unit 8200 agenten en de technologische eenheid van de Intelligence Branch, militaire artsen en nog veel meer, die zich niet hebben gemeld voor reservetaken of hebben gewaarschuwd dat ze zich niet zullen melden als de wetgeving van de regering over de herziening van het gerechtelijk apparaat, die ze regimeverandering noemen, wordt aangenomen.
Er moet ook rekening worden gehouden met een groeiende trend van zogenaamde grijze (of witte) weigering - d.w.z. reservisten die zich onder verschillende andere voorwendselen aan de dienst onttrekken zonder dit als dienstweigering te bestempelen. Verder stijgt ook het aantal lagere en middenkaderofficieren - luitenants, kapiteins, majoors en zelfs luitenant-kolonels - die weigeren hun reguliere militaire dienst te verlengen. Deze trend baart het IDF Manpower Directorate, de Generale Staf en de IDF stafchef zelf grote zorgen.
Het is comfortabeler voor alle betrokkenen om de uitdrukking "militaire coup" niet expliciet te gebruiken, maar als het probleem effectief moet worden aangepakt, moet de realiteit onder ogen worden gezien en bij de juiste naam worden genoemd.
Dat moet inderdaad. Sommigen van ons die hebben opgelet, realiseerden zich vanaf het begin dat dit een couppoging was, toen de leiders opriepen om de regering Netanyahu min of meer direct na haar aantreden ten val te brengen. Hoewel sommige demonstranten ongetwijfeld gemotiveerd zijn door een principiële (zij het misplaatste) oppositie tegen de justitiële hervorming, maakten de leiders van deze opstand vanaf het begin duidelijk dat een dergelijke oppositie slechts een handige truc was om de democratisch gekozen wensen van het publiek aan de kant te schuiven en de regering die het had gekozen ten val te brengen.
Melman verkneukelde zich vervolgens over deze staatsgreep en rechtvaardigde deze op basis van het feit dat een democratisch gekozen regering soms ten val moet worden gebracht door een militaire staatsgreep - om, zo beweerde hij, de democratie te behouden. Het is de moeite waard om even stil te staan bij de details van deze opmerkelijke rechtvaardiging.
Hij schreef:
Militaire interventie in de burgermaatschappij is niets nieuws en is niet uniek voor Israël. Historisch gezien heeft het twee schijnbaar tegenstrijdige trajecten gevolgd die eigenlijk twee kanten van dezelfde medaille zijn. Het eerste, en meest voorkomende, is een militaire opstand en machtsovername door een generaal of junta om een autoritair of dictatoriaal bewind te installeren. De tweede, waarvan er veel minder voorbeelden zijn, is een militaire staatsgreep omwille van de democratie.
Het fascinerende boek "The Democratic Coup d'Etat", gepubliceerd in 2017 door Oxford University Press, onderzoekt deze kwestie en stelt netelige dilemma's die ook relevant zijn voor wat er momenteel in Israël gebeurt. De Franse term "staatsgreep", schrijft auteur Ozan Varol, "doet denken aan staatsgrepen geënsceneerd door machtswellustige generaals die het bestaande regime omverwerpen, niet om te democratiseren maar om de macht als dictators in eigen handen te concentreren. We gaan ervan uit dat alle staatsgrepen er hetzelfde uitzien, hetzelfde ruiken en dezelfde bedreigingen vormen voor de democratie. Het is een krachtig, beknopt en zichzelf versterkend idee. Het is ook verkeerd. In 'The Democratic Coup d'Etat' wordt een eenvoudig maar controversieel argument naar voren gebracht: Soms wordt een democratie gevestigd door een militaire staatsgreep."
Welke voorbeelden van zo'n staatsgreep geeft dit boek dan? schreef Melman:
Het schetst de geschiedenis van militaire staatsgrepen ter redding van de democratie - vanaf de opstand van Atheense zeelieden op het eiland Samos in 411 voor Christus, via staatsgrepen in Europa, Afrika en Zuid-Amerika. Varol bespreekt ook de rol van het Turkse leger als verdediger van de democratie sinds de oprichting van de Turkse republiek door Mustafa Kemal Atatürk en de militaire staatsgreep om de Turkse democratie te herstellen in 1960.
Hij gaat ook in op de Anjerrevolutie van 1974 in Portugal, waarbij officieren die terugkeerden uit de Portugese koloniën in opstand kwamen tegen het dictatoriale regime in Lissabon en met instemming van het volk een democratie vestigden, zonder veel bloedvergieten. Deze democratie zorgde ook voor de onafhankelijkheid van de koloniën.
Een ander, zij het veel minder overtuigend, voorbeeld dat Varol presenteert is de afzetting van Mohammed Morsi in 2013 door Abdel-Fattah al-Sissi en het Egyptische leger, uit bezorgdheid - of onder het voorwendsel - dat hij op het punt stond een theocratie in te stellen. In het boek identificeert Varol verschillende kenmerken van democratische militaire staatsgrepen:
- De militaire staatsgreep is gericht tegen een autoritair of totalitair regime;
- Het leger sluit zich aan bij het volksverzet tegen het regime;
- De tirannieke leider weigert in te gaan op de eis van de oppositie om de macht af te staan en het leger reageert;
- De staatsgreep wordt georganiseerd door een leger dat afhankelijk is van dienstplicht en deel uitmaakt van het burgerlijk-nationale weefsel;
- Na de staatsgreep organiseert het leger binnen korte tijd vrije en eerlijke verkiezingen en draagt de macht vreedzaam over aan de democratisch gekozen overwinnaars.
Varol betoogt dat uiteindelijk de algemeen heersende opvatting dat elke staatsgreep per definitie slecht is, dat een staatsgreep per definitie iets is dat de democratie en stabiliteit schaadt, moet worden vervangen door een veel genuanceerder begrip van de term.
Heb je dat begrepen? Heb je het verschil met Israël gezien? Dit waren allemaal staatsgrepen tegen een tiranniek regime. Het waren opstanden die werden opgezet om vrijheid en de rechtsstaat te ontworstelen aan regimes die deze onderdrukten. Toch gebruikt Melman dit argument om een opstand tegen de democratisch gekozen regering van Israël te rechtvaardigen.
Dat is geen staatsgreep om de democratie te beschermen. Het is een staatsgreep om de democratie te vernietigen.
Bovendien is de bewering dat de maatregel die vandaag is aangenomen en die het "redelijkheid"-criterium in rechterlijke toetsing afschaft, een dictatuur zal inluiden, niet steekhoudend. Zoals Israel Kasnett op JNS.org rapporteerde, beweren juridische experts zoals professor in de rechten Avi Bell en de advocaten van het Kohelet Forum dat het criterium van "redelijkheid" van het Hooggerechtshof, dat na 1993 werd ontwikkeld in een greep naar de rechterlijke macht om de opkomst van de democratisch verkozen Likud-partij tegen te gaan, niet is verankerd in enig wettelijk principe en is gebruikt om de rechters bevoegdheden te geven om wetten en ministeriële acties af te keuren die nergens anders in de democratische wereld voorkomen.
Wat betreft de bewering dat het afschaffen van dit "redelijkheid"-criterium Israëlische ministers zal onttrekken aan gerechtelijk onderzoek, zegt het Kohelet Forum dat dit belachelijk is. Kasnett schrijft:
Kohelet benadrukte ook dat, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, de afschaffing van de redelijkheidcriteria zoals voorgesteld in het wetsvoorstel "geen rechterlijke toetsing zal verhinderen of zal leiden tot een schending van de mensenrechten. De meeste van de belangrijkste toetsingsgronden in het bestuursrecht zullen blijven bestaan... Het intrekken van de redelijkheidseisen zal van de rechtbank eisen dat ze beslissingen toetst op basis van goede juridische gronden, en niet op basis van de tegengestelde wereldbeelden of voorkeuren van de rechters, en zal waardebeslissingen overlaten aan de gekozen ambtenaren".
Bell merkte op:
"Met het hooggerechtshof en het officiële juridische establishment die handelen in openlijke minachting voor de gekozen wetgevende en uitvoerende macht, en in openlijke rebellie tegen elke poging om wettelijke grenzen terug te brengen in hun macht, bevindt Israël zich al in een constitutionele crisis. We kunnen alleen maar hopen dat ze tot bezinning komen."
Helaas ziet het er naar uit dat ze dat niet doen. Voor de tegenstanders van hervormingen zoals die vandaag zijn aangenomen, is hun onontkoombare standpunt dat ze liever geregeerd willen worden door ongekozen en onverantwoordelijke rechters dan door democratisch gekozen politici die ze verachten. Voor zulke tegenstanders is het argument dat de juiste manier om met zulke verachte politici af te rekenen via de stembus is, niet langer geldig. Hun bewering dat ze de democratie verdedigen is vals en Orwelliaans. Ze willen de representatieve democratie vervangen door ongebreidelde rechterlijke macht - en de macht van de straat, afgedwongen door het leger.
We zijn Ha'aretz dank verschuldigd voor het opzij trekken van ten minste een van de sluiers van verdoezeling om deze crisis te noemen voor wat het is - een militaire staatsgreep.
Bron: The real coup against Israel's democracy